Gepersonaliseerd Leren

Ja maar… dat kunnen ze niet!

Is het onmacht of onkunde?

Een zinderend moment dient zich aan als woorden en de ideeën over gepersonaliseerd leren zijn gedeeld met het team. Euforisch wordt het als we bedenken wat Gepersonaliseerd Leren kan opleveren voor zowel leerling als docent. Je voelt bij iedereen in het docententeam het intrinsieke verlangen om écht vanuit de behoefte van leerlingen te mogen en kunnen werken. Maar dan……………….

Komt onherroepelijk de opmerking; “Dat klinkt allemaal mooi:, eigenaarschap, betrokkenheid, zingeving, autonomie, maar ik zie dat ze dat niet kunnen. Onze leerlingen zijn niet zelfstandig!” “Klopt”, roep ik dan het teamlid toe met bewuste erkenning dat dit gedrag wordt waargenomen bij leerlingen in de context waarin het leren wordt georganiseerd en de wijze waarop docenten leerlingen begeleiden. De mening wordt gedeeld door de meeste collega’s. Bijval volgt: “Als ik ze vraag keuzes te maken weten ze dat niet, als ik ze zelfstandig laat werken zijn ze binnen 5 minuten met iets anders bezig, om over de planvaardigheden nog maar te zwijgen”.

 

Wat gebeurt er eigenlijk?

Wat hier gebeurt is te verklaren vanuit de werking van ons brein. Het voert te ver om daar nu op in te gaan. Waar het op neer komt is dat wij naar leerlingen kijken door een bril die nodig aan vervanging toe is. Oppoetsen is niet de oplossing omdat het oude montuur ons vasthoudt in de kijkhoek. Wat er nodig is, is een nieuw montuur (kader) met multifocale glazen (zienswijzen op leren en leerprocessen)

Het middel Gepersonaliseerd Leren dwingt de school en haar teamleden anders te kijken. Zo zien we dat het huidig kader onvoldoende ruimte geeft om de leerling daadwerkelijk centraal te stellen. We ontdekken ook dat de nadruk voornamelijk ligt op gedifferentieerde kennisoverdracht in plaats van het vergroten van de leervermogen. Als we beide gebieden onderzoeken komen we tot fantastische inzichten en bruikbare oplossingen.

Een praktijkvoorbeeld

Bron: N. Peters, De nieuwe Meso, september 2014

Vier dagen per week mogen leerlingen van de Kennemer Praktijkschool in Heemskerk twee lesuren zelf kiezen wat ze willen leren. Op papier was de invoering van deze keuzewerktijd een mooi en passend idee, in de praktijk ging het allemaal wat minder gemakkelijk.

Al snel na de invoering van keuzewerktijd ontstonden problemen. Leerlingen verschenen onvoorbereid in de gekozen les, hadden geen idee wat ze wilden leren, waarom ze dat wilden en hoe. Van aansluiting bij de leerdoelen uit hun IOP (Individueel Ontwikkel Plan) was vaak geen sprake. Keuzewerktijd maakte kiezen weliswaar mogelijk, maar leerlingen leken deze keuzes weinig doelbewust te maken. Bij docenten groeide de ergernis en rees de vraag of de invoering van de keuzewerktijd wel zo’n goed idee was en of de leerlingen wel in staat waren om te werken met dit systeem vol eigen verantwoordelijkheid, zelfstandigheid en keuzevrijheid.

executieve functies

 

Een nieuwe bril!

Gelukkig liet de Kennemer Praktijkschool het daar niet bij zitten en deed onderzoek. Daaruit bleek dat de oorzaak van het niet zelfstandig kunnen handelen met name ligt in de niet, of zwak ontwikkelde executieve functies van leerlingen. Ruim 70% van de leerlingen vond overigens dat zij de vaardigheden wel beheersten, maar evengoed 63% vond het fijn om geholpen te worden bij het plannen en organiseren..

Executieve functies zijn in twee groepen in te delen (Dawson & Guare, 2010). Enerzijds een groep die betrekking heeft op het gebruik van bepaalde denkvaardigheden waarmee we doelen kiezen en problemen oplossen. Bij de andere groep executieve functies gaat het om vaardigheden waarmee we ons gedrag aansturen of aanpassen (zie kader hierboven). Vaardigheden uit beide groepen zijn nodig om eigenaarschap, betrokkenheid, zingeving en autonomie te stimuleren.

Het gebrek aan executieve functies speelt overigens niet uitsluitend bij zwakke leerlingen. Integendeel, het probleem doet zich ook voor bij hoogbegaafde leerlingen. En als we eerlijk naar onszelf zijn dan zou u kunnen constateren dat ook u wel ergens beter in kunt worden. Het betreft ons allemaal en dat maakt het interessant.

De simpele constatering: “Ze kunnen het niet,” komt met deze wetenschap in een ander daglicht te staan. Je zou het ook kunnen omdraaien, WIJ kunnen het niet….. Mijn ervaring op scholen is dat de focus van docenten meer bij het eindresultaat dan bij het proces van leren ligt. Om dat te kunnen leren hebben docenten een nieuwe bril nodig. Als bewijs van deze stelling verwijs ik bijvoorbeeld naar de inhoud van individuele ontwikkelplannen die met leerlingen en ouders worden samengesteld en waarin leerdoelen worden afgesproken.  Daag jezelf uit en controleer hoeveel leerdoelen in het IOP van een leerling staan die als doel hebben executieve functies te ontwikkelen.

Op de Kennemer Praktijkschool zijn ze er uit. Dagelijks investeren in het stimuleren van executieve functies helpt leerlingen enorm in hun eigen leerproces als ook bij het samen met de mentor/docent maken van eigen keuzes.

Gepersonaliseerd Leren gaat niet over het opknippen van lesstof maar over hoe je het leren van leerlingen stimuleert en organiseert. Daarbij is het proces net zo belangrijk als het eindresultaat. Naast vele andere aspecten die het succes van Gepersonaliseerd Leren beïnvloeden, is meer aandacht voor en ontwikkeling van executieve functies, op een passend moment en passend bij de leerling, een belangrijke voorwaardelijke factor. Dat vraagt om te kijken naar leerlingen vanuit een meervoudig perspectief.

Als alle docenten bereid zijn een nieuwe multifocale bril op te zetten en nieuwe uitdagingen met hulp van elkaar aangaan, zou het zomaar kunnen gebeuren dat elke docent weer eigenaar wordt van zijn werk, zich hoog betrokken voelt en constant zingeving ervaart waarmee flow gerealiseerd kan worden.

U bent dan niet meer te stuiten….. en uw leerlingen ook niet.  Pffff wie had dat gedacht.

Veel plezier met uw nieuwe bril, hij staat u goed.

Mike Nikkels

oktober 2015

 

Specialist in buttom-up verandermanagement op het gebied van Gepersonaliseerd leren, deskundigheidsbevordering van docenten, coaching, kwaliteitsaudits en interim management.

0 Reacties

Laat een reactie achter

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

*